Vaaz Nedir?

Dinimizde vaizlik, Peygamberimizle başlamış; sahabe ve daha sonraki nesiller tarafından, aralıksız olarak günümüze kadar devam ettirilmiştir. Vaaz, Peygamberimizin hiçbir zaman terk etmediği bir irşad metodudur.[1]

“Va’z” ya da “vaaz” Arapça bir kelimedir.

وَعَظَ  يَعِظُ  (وعْظ عِظَة) : Nasihat etmek, öğüt vermek, uyarmak, tembih etmek anlamlarına gelir.

İnsanların kalplerini yumuşatacak sevap veya ceza türünden hatırlatmalar yapmak, korkuyla karışık karışık nasihat vermek anlamına gelen وعْظ sözcüğü hakkında el- Halil der ki: وعْظ (Vaaz), insanın kalbini yumuşatacak hayırlı işleri hatırlamak demektir.[2]

Vaaz: Sözle iyiliğe teşvik, nasihat, öğüt. İbadet yerlerinde dinin emir ve yasaklarının anlatılması esasına dayanan konuşma, mev’ize.[3]

Dinleyenlere öğüt ve bilgi vermek veya bazı konularda cemaatı uyarmak amacıyla yapılan dini içerikli konuşmalar. Vaaz eden kişiye “vaiz” denilir. İbadethanelerde bu tür konuşmalar için kürsüler yapılmıştır. Eskiden cemaatın da katılımı söz konusu iken daha sonra cemaat tamamen pasif, dinleyici konumda kalmıştır. Buna, yapılan vaaz konularının cemaatın istek ve beklentilerine uygun olarak seçilmemesi gibi nedenler de eklenince toplumsal açıdan büyük bir fonksiyon görmesi söz konusu olan vaazlardan beklenen marjinal faydanın çok düşük düzeyde kaldığı söylenebilir. Son yıllarda kitle iletişim araçlarının kullanılmasıyla vaazlar mabetlerin dışına taşmıştır.[4] Ancak cemaatın istek ve beklentilerine uygun olarak ve de diksiyon eğitimi alarak güzel konuşma sanatını bilen vaizler daha çok cemaata hitap edebilmektedir. Bunda vaizin ve de o çevredeki insanların dindarlığı da etkili olmaktadır. Halkı dindar olmayan ve cami cemaatı az olan yerlerde de vaaza ilginin az olacağı bilinen bir etkendir. Kitle iletişim araçlarının artması ve yaygınlaşmasıyla özellikle radyo, televizyon ve internet aracılığıyla cami dışında da vaazlar verilmektedir. Bu sebeple medya vaizi kavramı ortaya çıkmıştır.

Medya vaizi: Kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması ve dolayısıyla etkinliklerinin artması ile birlikte halkı dini konularda aydınlatmak iddiası ve amacıyla yapılan bazı programların ilgi çekmesi üzerine belli televizyon kanalları ve gazetelerle anlaşmalar yaparak belli aralıklarla sürekli dini sohbet dizilerinde konuşmalar yapan veya yazılar yazan kişiler için kullanılan bir kavram. Kavram, reyting kaygısıyla hazırlanan bu programlarda sıkça yer alarak bazı polemiklere neden oldukları için biraz da eleştiri içeren bir anlama sahiptir. Aslında uydu üzerinde yayın yapan bazı televizyon kanallarında dini içerikli konuşma, sohbet, vaaz ve irşad yapıldığı, hatta bir anlamda Hıristiyanlık propagandası yapıldığı bilinmekle birlikte ayrıca yapılan yayınlarda konuşmacı, bağlı bulunduğu kiliseye yardım talebinde de bulunmaktadır.[5]Günümüzde İslami içerikli kanallar artmıştır. Hatta sadece İslam dinini tebliğ etmek için kurulan televizyon kanalları vardır. Bu televizyonlarda vaaz ve irşat programları ağırlıktadır. Kitle iletişim araçlarının dini amaçlarla kullanılmasıyla birlikte “elektronik din” kavramı da gündeme gelmiştir.

Elektronik din: Kitle iletişim araçlarının öneminin artmasına bağlı olarak ortaya çıkan küresel bir kavram olan elektronik din, dini inançların, kitle iletişim araçları yoluyla, özellikle radyo, televizyon ve internet aracılığıyla geniş halk kitlelerine anlatılması ve dini mesajların verilmesini ifade eder. Dinin elektronik bir nitelik kazanması, aslında, sekülerleşmenin dini yok edemeyeceğini, dinin ortaya çıkan yeni modern durumlarda da bir şekilde kendine yer edineceğini gösteren çok önemli bir gösterge olarak değerlendirilebilir.[6]

Yapılan vaazlardan amaç, insanlar‎ dinî yönden aydınlatmak, onlar‎, ibadetlerini eksiksiz ve yanlışsız yapabilmelerini sağlayacak ‏şekilde bilgilendirmektir. İnsanlar‎ı iyiliğe çağı‎rı‎p, kötülüklerden sakındırmak dinî bir görev olduğundan[7]  Müslümanlıkta vaazın önemi büyüktür. Kur'ân'da, "Rabbinin yoluna hikmet ve güzel öğütle davet et."[8] Buyrulmak suretiyle yapılan vaazlarda uyulması istenilen metot ortaya konmuş‏tur.[9]

Mehmet ESER

                                                                            www. vaazyurdu.com