KABE’NİN İNŞASI 

İbrahim (a.s.)'ın Kâbe'yi İnşa Etmesi

Kâbe, Kur'an-ı Kerim'de adı geçen tek binadır.İbrahim (a.s.) Mekke'ye, Allah Teala'nın, Kâbe'yi inşa emrini yerine getirmek için geldi ve oğlu İsmail'e: "Yavrucuğum, Allah Teala bana bir şey emretti" dedi. Bunun üzerine İsmail: "Rabbin ne emrediyorsa yerine getir babacığım" dedi. İbrahim (a.s.) da ona: "Bu konuda bana yardımcı olur musun?" diye sorunca, İsmail (a.s.): "Elbette olurum babacığım" diye cevap verdi. Bunun üzerine İbrahim (a.s.) yüksek bir yere işaret ederek: "Allah Teala, bana burada bir bina inşa etmemi emretti" dedi. İşte orada Kâbe'nin duvarlarını inşa ettiler. İsmail (a.s.) taş taşıyor, İbrahim (a.s.) da duvarları örüyordu. Duvar insan boyu yükseldiğinde, İsmail (a.s.) getirdiği taşlardan bir merdiven yaptı. İbrahim (a.s.) bu yığın taşların üzerine çıkıp İsmail (a.s.)'ın uzattığı taşları örüyor ve şöyle dua ediyorlardı: "Rabbimiz! Yaptığımızı kabul buyur, şüphesiz Sen hem işitir, hem bilirsin. Rabbimiz! İkimizi sana teslim olanlardan kıl, soyumuzdan da Sana teslim olan bir ümmet ver. Bize naasıl ibadet edeceğimizi göster, tevbemizi kabul buyur; çünkü tevbeleri daima kabul eden, merhametli olan sadece Sen'sin. Rabbimiz! İçlerinden, onlara senin ayetlerini okuyan, Kitab'ı ve Hikmet'i öğreten, onları her kötülükten arıtan bir peygamber gönder. Doğrusu sen Aziz ve Hakim'sin." Ve sonunda Allah Teala, Kâbe'nin inşasını tamamlamayı onlara nasib etti.Kâbe'nin İbrahim (a.s.)'dan önce inşa edilmiş olduğu hususunda hiçbir sahih rivayet yoktur. Kur'an-ı Kerim'deki "Hani bir zamanlar İbrahim'e Kâbe'nin yerini hazırlamış ve ona şöyle demiştik: ..." (Hac, 26) ayetini; veya: "Hani bir zamanlar İbrahim, İsmail ile beraber Kâbe'nin temellerini yükseltiyor ve:..." ayetini (Bakara, 127) bu konuda delil olarak ileri sürenlerin kastettiği mana şudur: Kâbe'nin yeri Allah Teala'nın ezelî ilminde takdir edilmiştir, dolayısıyla yeri bellidir; ancak Kâbe'nin inşası, İbrahim (a.s.) ile oğlu İsmail (a.s.) tarafından gerçekleştirilmiştir. Tarihi olarak bu zaman diliminden öncesine ait bilgi ve rivayetler Benî İsrâil(Yahûdi ve Hristiyan) kaynaklarından nakledilmektedir ki, kural olarak, bunları ne doğruluyor ne de yalanlıyoruz. En doğrusunu sadece Allah bilir!

İbrahim (a.s.)'ın İnşa Ettiği Kâbe'nin Özellikleri

Yüksekliğini dokuz zirâ, (bir zirâ yaklaşık seksen cm.dir.)- Hacerü'l-Esved'ten Rükn-i Şâmî'ye kadar uzunluğu otuziki zirâ,- Rükn-i Şâmî tarafındaki Altınoluk'tan Rükn-i Garbî'ye kadar eni yirmi iki zirâ,- Rükn-i Garbî'den Rükn-i Yemânî'ye kadar uzunluğu otuzbir zirâ,- Rükn-i Yemânî'den Hacerü'l-Esved'e kadar olan eni de, yirmi zirâ olarak inşa etmiştir.Kapısını yer seviyesinde yapmış, ancak onu takmamıştır. Tübba Himyerî Kâbe'ye bir kapı yaptırmış ve bundan sonra kapı kapatılmıştır. Hz. İbrahim'in inşa ettiği Kâbe'nin orta kısmı genişçeydi. Sadece Yemâniyyân diye bilinen iki köşesi vardı. Kâbe'nin Hicr (kuzey) tarafı ise köşeli değil de, yarım daire şeklinde yuvarlak yapılmıştır ki, şu anki haline benzemektedir. Kâbe'yi inşa ettiği esnada İbrahim (a.s.)'ın yüz yaşında olduğu rivayet edilirse de ancak doğrusunu en iyi Allah bilir!

Meleklerin Kâbe'yi İnşası

Yüce Allah meleklere şöyle buyurmuştu: "Ben, yeryüzünde bir halife yaratacağım." Bunun üzerine melekler: "Ey Rabbimiz! Yerüzünde bozgunculuk yapacak ve kan dökecek birisini mi yaratacaksın?! Oysa biz seni överek tesbih ediyor ve seni takdis ediyoruz!" (Bakara, 30) dediler.Allah'ü Tealâ:"Ben sizin bilmediklerinizi bilirim." Melekler bu sözleriyle önce, Allah Tealâ'ya bir itirazda bulunduklarını, bu yüzden de O'nun kendilerine gazaplandığını düşünmüş ve hemen kendilerini toparlayarak O'na sığınmış, gazabından korkarak huşû ve niyaz içinde O'na yalvarmaya başlamışlardır. Arkasından Allah Tealâ, onların Arş'ın etrafında tavaf etmelerine nazar kılmış ve üzerlerine rahmet sıfatı tecelli etmiştir. Bunun üzerine Yüce Allah Arş'ın altına bir ev bina etmiş ve onu, "Beytü'l-Ma'mûr" diye isimlendirmiştir. Sonra meleklere: "Arş'ı bırakıp bu evi tavaf edin!" demiş, onlar da orayı tavaf etmeye başlamışlar. Bundan sonra melekler, her gün, yetmişbin kişilik bir grupla tavaf ediyor ve ikinci defa tavaf etme sırası bulamıyorlardı. Sonra Allah Teala yeryüzüne melekler gönderip onlara: "Bana, yeryüzünde, bu evin benzeri başka bir ev inşa edin" buyurmuş sonra da, bazı kullarına, meleklerin Beyt-i Ma'mûr'u tavaf etmeleri gibi, bu evi tavaf etmelerini emretmiştir.

Adem (a.s.)'ın Kâbe'yi İnşası

Hz. Peygamber (s.a.v.)'in şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir: "Allah Teala Adem ve Havva'ya vahyedip onlara: "Benim için bir ev inşa edin" diye emretmiştir. Cebrail (a.s.) onlara bir plan çizmiş, onlar da evi inşa etmeye başlamışlar; Adem temeli kazıyor, Havva da toprak taşıyormuş. Su seviyesine geldiklerinde, alttan: "Ey Adem! Yeter artık" diye nidâ edilmiş.Adem (a.s.) evi bitirdiğinde, Allah Teala, ona evi tavaf etmesi için vahyetmiş. Ona şöyle denilmiştir: "Sen ilk insansın, bu ev de ilk evdir" Asırlar geçtikten sonra, İbrahim (a.s.) evi yeniden inşa etmiş. Dolasıyla Kâbe'yi ilk bina edip onda ilk namaz kılan ve tavaf eden Adem (a.s.) olmuştur.

Şît (a.s.)'ın Kâbe'yi İnşası

Adem (a.s.) vefat ettikten sonra, onun oğulları Kâbe'yi toprak harcı ve taşlarla inşa ettiler. Kâbe'yi inşa edenin Şît (a.s.) olduğu nakledilir. Nuh (a.s.) devrine gelip tufan onu yerle bir edinceye kadar, Kâbe nesilden nesile inşa edilerek asırlar boyu varlığını sürdürmüştür.Vehb b. Münebbih'e isnad edilen bazı israilî haberlerde, "Adem (a.s.)'ın, Kâbe'nin olduğu yere bir çadır kurduğu, vefat ettikten sonra da, oğullarının bu çadırı yıkıp yerine Kâbe için ilk binayı inşa ettikleri" rivayet edilir. * Yukarıda zikredilen ve meleklerin, Adem ve Şît (a.s.)'ın Kâbe'yi inşa etmelerine dair olan üç görüşün dayandıkları hiç bir delil yoktur. Biz, bu görüşlerin zayıf olduğuna parmak basmak ve alimlerin çoğunluğu nezdinde, Kâbe'yi ilk inşa edenin İbrahim (a.s.) olduğunu vurgulamak için bunlara yer vermiş bulunuyoruz.Amâlika Kabilesinin Kâbe'yi İnşası:Hz. İbrahim ve oğlu İsmail'in, Kâbe'yi inşa etmelerinin üzerinden asırlar geçtikten ve Kâbe yıkıldıktan sonra, Amâlika kabilesi onu yeniden inşa etmiştir.* Kaynakların büyük çoğunluğunda bu inşa hakkında ayrıntılı bilgi mevcut değildir.

Cürhüm Kabilesinin Kâbe'yi İnşa Etmesi

Kâbe'nin Amâlika kabilesi tarafından inşa edilmesinden sonra asırlar geçmişti. Daha sonra Mekke'nin üst yamaçlarından gelen sellerle Kâbe'nin duvarları çatlamış, ancak yıkılmamıştı. Bunun üzerine Cürhüm kabilesi, duvarları restore etti ve akan sellerle Kâbe arasına bir duvar çekti. Bir başka rivayete göre de, seller Kâbe'yi tamamen yıkmış Cürhüm kabilesi de restore ederek, onu,İbrahim (a.s.)'ın inşa ettiği şekle geri çevirmiş ve binaya iki kapı ile bir kilit takmıştır.

Kusay b. Kilab'ın Kâbe'yi İnşası

İbrahim (a.s.)'dan sonra Kureyş kabilesinden, Kâbe'nin binasını ilk defa yenileyen Kusay b. Kilab olup kendisi, hurma dalları ve ahşaptan Kâbe'ye bir çatı yapmıştır. A'şâ şöyle der:"Övgülerim Şâm diyarındaki rahibe,Dedesi Kusay ve Cürhüm oğlunun inşa ettiği Ev'e."

Kureyş'in Kâbe'yi İnşa Etmesi

Hz. Peygamber (s.a.v.) delikanlılık çağına girdiğinde (zayıf olan bir başka görüşe göre de yirmibeş yaşlarında olduğunda) bir kadın Kâbe'de tütsü yakmış, derken bir kıvılcım Kâbe'nin örtüsüne sıçrayarak onun yanmasına sebep olmuş. Bunun üzerine Kureyş'liler Kâbe'yi yıkmış ve yeniden inşa etmişlerdi. İnşa esnasında, Hacerü'l-Esved'in hangi kabile tarafından yerleştirileceği hususunda aralarında anlaşmazlık ortaya çıkmış. Bunun üzerine birbirlerine: "Gelin, Benî Şeybe kapısından bize doğru gelen ilk kişiyi hakem tayin edelim" dediler. İlk gelen Hz. Peygamber (s.a.v.) oldu ve onu hakem tayin ettiler. Hz. Peygamber (s.a.v.) bir bez parçası getirilmelsini emretti, sonra Hacerü'l-Esved'i alıp bezin ortasına koydu, arkasından her kabilenin reisini çağırıp çarşafın bir köşesini verdi ve kaldırmalarını istedi, sonra kendisi alıp Hacerü'l-Esved'i yerleştirdi. Kureyşliler Kâbe'nin içine iki sıra halinde altı sütun yerleştirdi.Kureyşliler, Ebu Huzeyfe b. Muğîre'nin teklifi üzerine Kâbe'nin kapısını yerden yüksek yaptılar. Ebu Huzeyfe teklifini şöyle dile getirmişti: "Efendiler! Kâbe'ye sadece merdivenle girilebilmesi için kapısını yerden yüksek yapın. O zaman sadece girmesini istediğiniz kimseler oraya girebilir; şayet istemediğiniz birisi girecek olursa, onu tekmeler ve yere düşürürsünüz ve bu durum, bütün görenlere ibret olur!" Kureyşliler bu teklifi yerine getirip Kâbe'nin duvar yüksekliğini dokuz zirâdan onsekiz zirâ‘a çıkardılar. Bunun yanında Hz. İbrahim'in attığı temelin altı zirâ'ını Hicr'e eklemek suretiyle, onu kısaltma yoluna gittiler. Bununla, Kâbe'nin binası, Hz. İbrahim'in yaptığından altı zirâ eksilmiş oldu.

Abdullah b. Zübeyr'in Kâbe'yi İnşası

Kâbe, Yezid b. Muâviye zamanında yanıp başına beklenmedik şeyler geldiğinde, Abdullah b. Zübeyr hacılar gelinceye kadar Kâbe'yi olduğu haliyle bıraktı. Hacılar toplandığında onlara şöyle seslendi: "Müslümanlar! Kâbe konusunda bana akıl verin; onu yıkıp yeniden mi yapayım, yoksa onu olduğu gibi bırakıp restore mi edeyim?" Bunun üzerine İbn Abbas şöyle dedi: "Benim Kâbe konusunda şöyle bir görüşüm var: Olduğu gibi bırakıp restore etmen ve böylece, zamanında ashabın islama girdiği, Resulüllah (s.a.v.)'in peygamber olarak gönderildiği bina ve taşlara dokunmaman daha hayırlıdır." Bunun üzerine Abdullah b. Zübeyr şöyle karşılık verdi: "İçinizden birinin evi yansaydı, onu yenilemeden gönlü rahat eder miydi?! Rabbinizin evi buna daha layık değil mi?! Andolsun ki ben Rabbimle üç defa istihare yapacak ve gereğini yerine getirmek üzere son kararımı vereceğim."Abdullah b. Zübeyr üç istiharesini tamamladıktan sonra Kâbe'yi yıkmaya karar verdi. Fakat orada bulunanlar Kâbe'den ilk taşı sökecek olanın başına gökten bir bela gelmesinden korktular. Nihayet bir kişi Kâbe'nin çatısna çıkarak bir taşı söktü ve aşağıya attı. Oradakiler de bu adama bir şey olmadığını görünce işe koyuldular. Abdullah b. Zübeyr ahşap direkler dikip etrafını örtüyle kapladı. içerden inşa işini sürdürürken hacılar örtülü alanın etrafında tavaf ibadetlerini yerine getirdiler. Kâbe, her zaman olduğu gibi tavaf edenlerle doldu taştı.Abdullah b. Zübeyr der ki: "Hz. Aişe'nin şöyle dediğini işittim: Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Kavmim küfrü bırakıp yeni müslüman olan bir kavim olmasaydı ve Kâbe'ye harcayacak imkanım olsaydı, Hicr'in beş zirâ'lık bir bölümünü Kâbe'ye dahil eder ve ona hem giriş hem de bir çıkış kapısı yapardım." hadisini rivayet ettikten sonra: "Ben artık bu imkanlara sahibim ve Hz. Peygamber (s.a.v.)'in kavmi hakkında taşıdığı endişeyi de taşımıyorum."Abdullah b. Zübeyr Kâbe'yi yıkıp onu yer seviyesinde, Hz. İbrahim (a.s.)'ın attığı temeli açtı ve onun altı küsur zirâ Hicr'e dahil olduğunu gördü, temel sanki deve boynu gibiydi, kırmızı taşlar, tıpkı parmakların birbirine geçirildiği gibi örülmüştü. Hafriyat esnasında bir mezara rastlamış: "Bu İsmail'in annesinin mezarıdır" demiş ve saygın insanlardan elli kadar kişiyi buna şahit tutmuştu. Abdullah b. Mütî Adevî elindeki bir demiri Kâbe'nin temeline soktuğunda, duvarların tümü sallanarak çatladı ve tüm Mekke'yi saran bir çatırdama sesi koptu; ses Mekke'lileri ürkütmüş ve ardından Abdullah b. Zübeyr: "Şahid olun, ey insanlar" diye seslenmişti. Daha sonra Abdullah b. Zübeyr Kâbe'yi bu temel üzerine inşa etmiş ve yer seviyesinde, karşılıklı iki kapı koymuştu.Abdullah b. Zübeyr Kâbe'nin yüksekliğine dokuz zirâ ekleyerek onu yirmiyedi zira'a çıkarmıştır.Kâbe duvarının enini iki zirâ yapmıştır.Kureyş'in inşa ettiği altı sütun yerine, Kâbe'nin içine sadece üç sütun yerleştirmiştir.San'â'dan mermer getirterek, aydınlık olması için onu kenarlara yerleştirmiştir.Kâbe kapısına, uzunluğu onbir zirâ olan iki kapı kanadı takmıştır.Kâbe'nin çatısına doğru çıkan, ahşaptan kavisli bir merdiven yaptırmıştır.İnşasını tamamladıktan sonra onu ketenden mamûl kaliteli Kabatî kumaşıyla süslemiş ve hem içten hem de dıştan güzel kokularla tütsülemiştir.Abdullah b. Zübeyr (r.a.) Kâbe'ye yüz adet deve kurban ettikten sonra tavafını yapmış ve Kâbe'nin bütün rükünlerini istilâm etmiştir.

Haccâc b.Yusuf es-Sekafi'nin Kâbe'yi İnşa Etmesi

Haccâc, Abdullah b. Zübeyr'i öldürüp Mekke'ye girdikten sonra, Abdülmelik b. Mervân'a, Abdullah b. Zübeyr'in gerçekleştirdiği tüm çalışmaları bir mektupla bildirdi. Abdülmelik b. Mervân ona: "Abdullah'ın Hicr'den alıp Kâbe'ye kattığı kısmı yık ve Kâbe'yi eski haline çevir; batı tarafından açılan kapıyı kapat ve diğerini de bırak" diye bir ferman gönderdi.Haccâc Hicr'de yer alan duvarı yıkıp onu eski haline çevirdi ve bu alanı Hicr'e dahil etti.Haccâc, Abdullah b. Zübeyr'in, Kâbe için koyduğu ahşap merdiveni kaldırdı.Kapının boyunu beş zirâ kısalttı.Batı tarafındaki kapıyı kapattı ve asıl kapıyı eski haline çevirdi.

Sultan IV. Murad Han'ın Kâbe'yi İnşası

19 Şâban 1039 H. Çarşamba günü Mekke'de büyük bir yağmur yağmış ve oluşan seller sonucu Mescid-i Haram'ın içi sularla dolmuştu. Perşembe günü Şâmî (Şâm yakasına bakan) duvarı tamamıyla, doğu ve batıya bakan duvarların bir kısmı yıkılmıştı. Yağmur devam etmiş ve oradaki insanlar büyük bir panik yaşamışlardı.Müslümanlar, Sultan IV. Murad Han'ın direktifiyle Kâbe'yi önceki hali üzere inşa etmeye başlamış ve 2 Zilhicce 1040'da, altı buçuk ay gibi kısa bir zamanda inşasını bitirmeye muvaffak olmuşlardır.Kâbe'nin son inşası bu olmuş ve günümüze kadar aynı şekliyle kalmıştır. Suud ailesi döneminde de bazı genişletme faaliyetleri gerçekleştirilmiştir.

Onuncu Bina

Hadimul Haremeyn Kral Faht b. Abdulaziz göreve gelir gelmez Mescid-i Haram ve Mescid-i Nebevi'ye büyük önem vermiş ve Haremeyn tarihindeki en büyük genişletme projesini başlatmıştır. Bu sayede Mescid-i Haram normal günlerde yaklaşık 730 bin, hac mevsiminde ise bir milyondan fazla kişinin, Mescid-i Nebevi ise normal günlerde 650 bin, hac mevsiminde ise bir milyondan fazla kişinin namaz kılmasına uygun hale gelmesi hedeflenmiştir. Bu projenin şu ana kadarki toplam maliyeti yirmi dokuz milyar Suud riyalidir. Mescid-i Haram'ın bakım ve genişletilmesi projesi için Hicri 1409 yılı Safer ayında temel atılmış çalışmalara ise Hicri 08.06.1409 tarihinde başlanmıştır. Mescid-i Haram'da yapılan genişletmeler, Harem'in batı cihetinde Umre ve Melik kapıları arasında kalan bölüme ilave edildi. Yapılan genişletmeler 190 bin kişinin namaz kılabileceği 76 bin m2'lik bir alanı kapsamaktadır. Bu alanın 130 bin kişinin namaz kılmasına elverişli 59 bin m2'lik bölümü Haremin dış alanıdır. Böylece Harem'in içinde ve dışında genişletmeler sonundaki toplam alanı, normal zamanlarda 730 bin, hac mevsiminde ise bir milyondan fazla kişinin namaz kılabilceği şekilde 361 bin m2'ye ulaşmıştır. Hicri 1405 yılının Safer ayında Mescid-i Nebevi'nin bakım ve genişletilmesi projesi için temel atılmış, proje çalışmaları Hicri 1406 yılının Safer ayında başlamıştır. Genişletme çalışmaları sonunda Mescid-i Nebevi'nin eski konumuna kuzey, doğu ve batı cihetlerden 167 bin kişinin namaz kılmasına elverişli 82 bin m2'lik alanın eklenmesi hedeflenmiştir. Şu ana kadar 90 bin kişinin namaz kılmasına elverişli olacak şekilde 67 bin m2'lik bölümü Mescid'in iç kısmına dahil edilerek kullanıma geçilmiş ve böylece Mescid'in toplam alanı 257 bin kişinin namaz kılmasına imkan verecek tarzda 165 500 m2 olmuştur. 

Hadimu'l- Haremeyn Mescid'in etrafındaki alanların da namaz kılınabilir hale getirilmesini emretmiş ve Mescid'in etrafındaki 235 bin m2'lik alandan 135 bin m2lik bölüm namaz kılmaya elverişli hale getirilmiştir ki burada 250 bin kişi namaz kılabilmektedir. Bütün bu genişlemelerle birlikte Mescid-i Nebevi'nin toplam alanı normal zamanlarda 650 bin, hac zamanında ise bir milyon kişinin namaz kılabileceği 400.500 m2'ye ulaşmıştır.

Bu genişletme Mescid-i Nebevi tarihindeki en büyük genişletmedir.Mescid-i Nebevi'nin genişlemelerden sonraki alanı, Hz. Peygamber zamanındaki Medine'nin merkezinin alanına eşittir. Hz. Peygamber zamanındaki Medine'nin merkezinin alanına eşittir.

Yorumlar